Danas se navršava 33 godine od početka opsade Sarajeva, koja je trajala 1.425 dana. Bila je to jedna od najdužih opsada u istoriji modernog ratovanja i najduža opsada jednog glavnog grada ikada.
Opsada Sarajeva počela je 5. aprila 1992. godine, a okončana je 29. februara 1996. godine. Trajala je skoro četiri godine.
Oko 350 hiljada stanovnika Sarajeva bilo je izloženo svakodnevnoj vatri pripadnika nekadašnje Jugoslovenske narodne armije (JNA) i paravojnih formacija, pripadnika tadašnje Vojske Republike Srpske, iz skoro svih vrsta naoružanja, sa položaja smještenih na okolnim brdima. Nisu uspjeli zauzeti grad samo zahvaljujući ogromnoj volji, želji i naporima branilaca, mahom građana koji su se odazvali pozivu za odbranu, te u početku skoro goloruki, u patikama i farmericama, s minimalno naoružanja, stali na branike grada.
Na Sarajevo je dnevno, u prosjeku, ispaljivano 329 projektila. Na grad je ukupno ispaljeno oko 50.000 tona artiljerijskih projektila.
Tokom opsade poginuo je 11.541 građanin Sarajeva, među kojima 1.601 dijete. Prema poslijeratnim istraživanjima, najviše stanovnika, skoro četiri petine od ukupnog broja poginulih, stradalo je u prve dvije godine rata.
Prve civilne žrtve
Prve civilne žrtve opsade Sarajeva su Suada Dilberović i Olga Sučić, koje su ubijene 5. aprila na mostu Vrbanja, nedaleko od zgrade tadašnje Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine ispred koje su se odvijale demonstracije građana koji su tražili očuvanje mira i na koje je otvorena vatra. Ovaj most sada nosi ime po njima – Most Suade i Olge.
Posljednja žrtva opsade Sarajeva bila je Mirsada Durić, koja je poginula u napadu na tramvaj 9. januara 1996. godine, kod Zemaljskog muzeja. Počinioci napada koji se dogodio prvog dana pokretanja tramvaja nakon potpisivanja Mirovnog sporazuma za Bosnu i Hercegovinu nikada nisu otkriveni.
Tokom opsade svakodnevno su granatirani kulturni, vjerski, obrazovni, stambeni objekti, ali i pijace, redovi za hljeb i vodu.
Potpuno je uništena i spaljena Nacionalna i univerzitetska biblioteka, poznatija kao zgrada Vijećnice, glavna Pošta, Olimpijska dvorana Zetra, Olimpijski muzej, Orijentalni institut, zgrada dnevnog lista “Oslobođenje” u Nedžarićima, gradsko porodilište “Zehra Muidović” u naselju Jezero.
Pijaca i zatvorena tržnica Markale granatirane su u dva navrata. Prvi put, od eksplozije granate na pijaci Markale, 5. februara 1994. godine, ubijeno je 68, a ranjena su 144 civila. U masakru na samom kraju rata, 28. augusta 1995. godine, kod Gradske tržnice Markale poginulo je 43, a ranjena su 84 civila.
Od artiljerijskih projektila ginuli su građani i u redovima za hljeb. Punkt, na koji je dovožen hljeb iz Velepekare, nalazio se u Ulici Vase Miskina (današnja Ferhadija), prekoputa Gradske tržnice. U tom masakru poginula su 22 civila, a 144 je ranjeno.
Neki objekti, poput zgrade Radio-televizije Bosne i Hercegovine, gađani su tzv. modificiranim aviobombama teškim i po 250 kilograma, o čemu postoje svjedočenja i izvještaji balističara sa suđenja za zločine počinjene u ratu u Bosni i Hercegovini pred Međunarodnim krivičnim tribunalom za bivšu Jugoslaviju.
Sve vrijeme opsade bili su rijetki periodi kada je u Sarajevu bilo električne energije. Vode nije bilo skoro nikako.
Posebne strahote građani Sarajeva prolazili su tokom zime kada je u sve te patnje i nedostatak hrane, struje i vode nedostajalo i ogrjeva. Sve je to bio razlog da su tokom rata u Sarajevu posječena brojna stabla, dok su mnoge porodice ostajale bez namještaja, odjeće i knjiga koje su korištene za bilo kakvo zagrijavanje.
Mnogi građani ubijeni su ili ranjeni hicima iz snajpera, prelazeći gradske raskrsnice ili u svojim domovima.
Optužnice i presude
Međunarodni krivični tribunal za bivšu Jugoslaviju je za terorisanje građana Sarajeva na doživotnu kaznu zatvora osudio Stanislava Galića, nekadašnjeg komandanta Sarajevsko-romanijskog korpusa Vojske Republike Srpske (VRS). Na zatvorsku kaznu od 29 godina osuđen je Galićev nasljednik na čelu Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS Dragomir Milošević.
Za teroriziranje civila u Sarajevu snajperskim i artiljerijskim napadima, uz ostalo, bivši predsjednik Republike Srpske i vojni vođa VRS Radovan Karadžić osuđen je na doživotni zatvor.
Na istu kaznu zatvora prvostepeno je pred Haškim tribunalom, uz ostalo, za teroriziranje civila u Sarajevu snajperskim i artiljerijskim napadima osuđen komandant VRS Ratko Mladić.
U presudama MKSJ-a je utvrđeno kako su jedinice Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS-a namjerno gađale civile sprovodeći kampanju terora koja je za cilj imala da izvrši pritisak na vlasti u Sarajevu.
